Ορθολογικοί ή ανορθολογικοί ψηφοφόροι;

Του Οδυσσέα Θεοφάνη

Μεγάλος πρωταγωνιστής των εκλογών είναι η αυξημένη αποχή από τις κάλπες και οι αναλύσεις πάνω στα αίτια, τα μηνύματα και τις συνέπειες γύρω από αυτό το φαινόμενο είναι ήδη πάρα πολλές.

Καμία, από αυτές που έχω διαβάσει τουλάχιστον, δεν αναδεικνύει το σημαντικότερο, ότι δηλαδή η αποχή από τις εκλογές είναι μια ορθολογική επιλογή των πολιτών, καθώς το να ψηφίσει κανείς απαιτεί χρόνο αλλά παράλληλα η ψήφος του επηρεάζει κατά ένα ελάχιστο ποσοστό το αποτέλεσμα, μια συμπεριφορά ανορθολογική τελικά.

Στην Αθήνα για παράδειγμα, η κάθε ψήφος, εφ’ όσον ψήφιζαν όλοι οι δημότες θα επηρέαζε το αποτέλεσμα κατά περίπου 0,000002, ένα ποσοστό που σίγουρα δεν εκλέγει δήμαρχο. Επομένως γιατί μπαίνουμε στο κόπο να ψηφίσουμε; Τόσο ανορθολογικοί είμαστε τελικά;

Υπάρχει η άποψη που λέει ότι πολλοί άνθρωποι αντλούν ευχαρίστηση με το να συμμετέχουν σε συλλογικές διαδικασίες ακόμα κι αν δεν έχουν...

...άμεσα οφέλη από αυτή τη συμπεριφορά. Η αίσθηση του «ανήκειν» σε μια κοινότητα και το πόσο πολύ μας αρέσει η πολιτική, μέρος της οποίας είναι η υπερψήφιση ή καταψήφιση μίας πολιτικής ή ενός προσώπου με τα οποία διαφωνούμε είναι αρκετά ισχυροί παράγοντες ώστε να κινητοποιήσει πολλούς ψηφοφόρους προς τις κάλπες.

Συνεπώς, αυτοί που δεν ασχολούνται με την πολιτική, ο καθένας για τους δικούς του λόγους, έχουν αισθητά λιγότερες πιθανότητες να αποφασίσουν να ψηφίσουν μιας και έχουν δικές τους ασχολίες για τις προτιμούν να καταναλώσουν τον χρόνο τους.

Μία άλλη παράμετρος που επηρεάζει τη συμπεριφορά των εκλογέων είναι οι πελατειακές σχέσεις που διατηρούν με τον υποψήφιο που στηρίζουν, ο οποίος σε περίπτωση νίκης θα διορίσει ή θα κάνει χάρες σε ψηφοφόρους του. Έτσι παρατηρούνται αυξημένα ποσοστά συμμετοχής σε χώρες, πόλεις και χωριά όπου οι πελατειακές σχέσεις και η διαφθορά του πολιτικού συστήματος είναι αυξημένες, καθώς οι ψηφοφόροι έχουν περισσότερα προσδοκώμενα κέρδη από το αποτέλεσμα της κάλπης.

Ένας τελευταίος λόγος είναι τα συνεργατικά φαινόμενα που αναπτύσσονται μέσα από την αναμενόμενη συμπεριφορά των ψηφοφόρων. Το να γνωρίζω ότι θα υπάρξουν κι άλλα άτομα που θα ψηφίσουν το ίδιο κόμμα με εμένα αυξάνει τη πιθανότητα να έχει ουσιαστική επιρροή στο τελικό αποτέλεσμα της ψηφοφορίας η ψήφος μου, ειδικά όταν δεν έχουμε περιπτώσεις winner takes all, όπως στον δεύτερο γύρο των εκλογών.

Αντίστοιχα, η προσέλευση στις κάλπες συνήθως ευνοεί τα κόμματα του κεντρικού πολιτικού σκηνικού αποκλείοντας τα ακραία, πράγμα που αυτή τη φορά δεν συνέβη στην Αθήνα, εξαιτίας ( εν μέρει) της αποχής. Αντίστοιχα, στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας πριν κάποια χρόνια, όπου ο ακροδεξιός Λεπέν είχε φτάσει στον δεύτερο γύρο, ύστερα από τη νίκη του εις βάρος των υποψηφίων των σοσιαλιστών, η συμμετοχή αυξήθηκε κατακόρυφα στις επαναληπτικές για να είναι βέβαιο ότι δεν θα βγει πρόεδρος.

Άρα, τελικά βλέπουμε ότι είναι η ψηφοφορία είναι μια ορθολογική επιλογή των ατόμων, και μάλιστα, κάποιες φορές υπερορθολογική καθώς λαμβάνει υπόψη και ευνοεί τις συνεργασίες για την επίτευξη σκοπών συλλογικών και όχι απλώς ιδιοτελών. Σε αυτό πρέπει να σταθούμε ώστε να πείσουμε κάποιον να ψηφίσει, και όχι σε υπεροπτικές κραυγές περί πολιτικής ασυνειδησίας των ψηφοφόρων.

Αν και δεν μου αρέσει να προτρέπω κάποιον να αλλάξει τη συμπεριφορά του, ελπίζω οι απέχοντες να σκεφτούν μια δεύτερη φορά πόσο τους αφορά η πολιτική, με την έννοια ότι κάποιοι άνθρωποι εκλέγονται σε θέσεις μέσα από τις οποίες μπορούν να καθορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την ποιότητα ζωής μας, ειδικά στο υπερτροφικό κράτος της Ελλάδας, πριν αποφασίσουν να απέχουν. Η διεύρυνση της σφαίρας καθορισμού της προσωπικής μας ζωής και η αύξηση της ελευθερίας μας, δυστυχώς, μένει να κατακτηθεί και, μοιραία, η διαδικασία προς αυτή τη κατεύθυνση περνάει μέσα από τις κάλπες.

Αν δεν το κάνουν βέβαια, δεν θα τους κατηγορήσω για τα αποτελέσματα της κάλπης. Δημοκρατικό δικαίωμα τους είναι στην τελική.