Η βία δεν είναι λύση (ποια είναι όμως η λύση;)

Του Δώρου Γεωργίου

Σε μια μακρινή επαρχιακή πόλη ένας φίλος δεν γνωρίζει καν ότι σήμερα γινόταν πορεία στην Αθήνα. «Εδώ είμαστε ειρηνική πόλη», μου λέει. «Η σιωπή ταιριάζει μόνο στο νεκροταφείο», απαντώ. Γελάει. Αύριο τα προπαγανδιστικά μέσα ενημέρωσης θα τον ταΐσουν κι αυτόν με μπόλικα, χορταστικά επεισόδια, δακρυγόνα, μολότοφ. Θα αναφωνήσει: «Πάλι τα σπάνε εκεί στην Αθήνα;». Και αναλόγως με τις προτιμήσεις του, θα συμπληρώσει: «Καλά τους κάνουνε» ή «Τα κωλόπαιδα, λίμπα τα κάνανε πάλι». Και μετά θα αλλάξει κανάλι. Σίγουρα δε θα πληροφορηθεί ποτέ ότι η σημερινή πορεία ήταν μια από τις μεγαλύτερες που έχουν γίνει ποτέ. Ούτε θα μάθει ότι απλοί διαδηλωτές έφαγαν μεγάλες ποσότητες χημικών ασκώντας το στοιχειώδες δικαίωμα της διαδήλωσης. Στη φράση «πάλι τα σπάνε», η έμφαση πρέπει να δοθεί στη λέξη «πάλι». Είναι αυτή η λέξη που προσδίδει σε αυτή τη φράση... 

...έναν τόνο ματαιότητας. Ένας άλλος φίλος το εκφράζει καλύτερα: «Και που κατέβηκαν τι έγινε; Αφού αύριο πάλι ΠΑΣΟΚ θα ψηφίσουν». «Πάλι». Η διαρκής επανάληψη που οδηγεί στη συνειδητοποίηση της ματαιότητας, ελλείψει οποιουδήποτε αποτελέσματος. Πάλι τα σπάνε. Πάλι τα ίδια ψηφίζουν. Τίποτε δεν αλλάζει. Αδιέξοδο.

Το σύστημα προσπαθεί να περάσει την ιδέα στον κόσμο ότι οι κυβερνητικές επιλογές είναι μονόδρομος, ότι άλλη λύση δεν υπάρχει. Οι διαδηλώσεις είναι νόμιμες πλην όμως μάταιες. Για την ακρίβεια προσπαθεί να κάνει κάτι περισσότερο από αυτό. Προσπαθεί να πείσει ότι οι πολιτικές αυτές είναι οι μόνες που είναι έλλογες. Οι υπόλοιπες προτάσεις κινούνται στο πεδίο του ανορθολογικού, του λαϊκίστικου, του αντιεπιστημονικού. 

Αυτή είναι μια κλασική, αναλυμένη ήδη από τους Μαρξ και Ένγκελς, τάση του καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός εμπεδώνει στους κυριαρχούμενους την πεποίθηση πως η ιδιοκτησία, η μισθωτή εργασία, το κέρδος, οι ανισότητες είναι φυσικοί και αδιασάλευτοι νόμοι των οποίων η παραβίαση είναι πράγμα ανήθικο, μην πω βέβηλο! Σε περιόδους κρίσης, όταν πρέπει να αποφασιστεί αν θα μειωθούν τα κέρδη ή το λαϊκό εισόδημα, αυτό γίνεται πολύ πιο εμφανές. Είναι προφανές, είναι φυσικό, ότι τα κέρδη δε γίνεται να μειωθούν. Πόσο χρόνο ζωής θα δίνατε σε αυτό το σύστημα αν ο περισσότερος κόσμος ήταν πεπεισμένος πως μπορεί να υπάρχει κόσμος χωρίς ανισότητες, φτώχεια ή ιδιοκτησία; Ότι είναι δυνατή η έξοδος από την κρίση με σημαντική μείωση των κερδών των καπιταλιστών και με αύξηση της κρατικής παρέμβασης; Ο κόσμος, όμως, πείστηκε ότι πρέπει να μειώσουμε το «σπάταλο» κράτος, χωρίς να ξέρει βέβαια ότι ο αντίπαλος θέλει να μειώσει το κράτος έτσι κι αλλιώς, είτε είναι σπάταλο είτε όχι.  

Η τάση, όμως, αυτή του συστήματος έχει και ορισμένες παρενέργειες. Και, όπως συμβαίνει με όλες τις παρενέργειες, μπορεί να αποβούν επικίνδυνες για τον ασθενή. Όταν καμία άλλη πρόταση, διέξοδος ή πολιτική δε θεωρείται έλλογη, η μόνη δυνατή αντίδραση εντός του συστήματος είναι η ανορθολογική, αυτοκαταστροφική έκρηξη οργής. Αφού δεν έχω διέξοδο, απλά ξεσπώ, χωρίς σχέδιο, χωρίς οργάνωση, χωρίς στόχους. Απλά «τα σπάω». Έτσι το σύστημα κατ’ ουσίαν παράγει το ίδιο τη βία την οποία στη συνέχεια καταδικάζει ως δήθεν αποτρόπαιη, δήθεν εγκληματική.

Κι όμως το σύστημα είναι ένοχο: μόλις χθες πέρασε ένα πολύ-νομοσχέδιο το οποίο κατήργησε βασικά δικαιώματα των εργαζομένων και περιέκοψε αποδοχές των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ οριζόντια (δλδ ίδιο το ποσοστό μείωσης για όποιον έπαιρνε 60,000 το χρόνο, ίδιο για όποιον έπαιρνε 20,000), ένα πολύ σημαντικό δηλαδή νομοσχέδιο, το οποίο αλλάζει τη ζωή της πλειοψηφίας της κοινωνίας, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος ούτως ώστε να μην υπάρχουν κινητοποιήσεις επί είκοσι μέρες. Το παραδέχθηκε ωμά στη Βουλή ο υπουργός Οικονομικών. Πριν τις εκλογές ο ίδιος ο πρωθυπουργός της χώρας εκβίασε ωμά τους πολίτες ότι αν δεν τον ψηφίσουν θα ανέβουν τα spread και η χώρα θα καταστραφεί. Το Μάιο, ο υπουργός Οικονομικών πέρασε νύχτα τροπολογία με την οποία οι επικαιροποιήσεις του Μνημονίου δε θα περνάνε από τη Βουλή αλλά θα υπογράφονται από τον ίδιο!! Τη στιγμή που έφερνε στη χώρα το ΔΝΤ, τρομοκρατώντας τους πολίτες ότι η χώρα θα χρεοκοπούσε. Όποιος αντιτάχθηκε, κατηγορήθηκε συλλήβδην ως λαϊκιστής, σχεδόν προδότης, που δε θέλει τη σωτηρία της χώρας. Ποιος οπλίζει, λοιπόν, τα χέρια αυτών που «τα σπάνε», αυτών των «τεράτων», που «αναίτια» προκαλούν «καταστροφές»; Είναι παράλογο που μια μερίδα συμπολιτών μας επιλέγει αυτό τον τρόπο αντίδρασης, όταν στα πλαίσια της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας δεν υπάρχει άλλη διέξοδος και κάθε εναλλακτική λύση απαξιώνεται και αποκλείεται ως παράλογη και λαϊκίστικη; Όταν η ίδια η κυβέρνηση προβαίνει διαρκώς σε αντιδημοκρατικές μεθοδεύσεις; Όπως λέει και ο Σλαβόι Ζίζεκ, υπάρχει ένα πλεόνασμα δυσαρέσκειας το οποίο δε βρίσκει θεσμική έκφραση. Βρίσκει όμως έκφραση εξωθεσμική. Ό,τι υπάρχει, πρέπει και να εκφραστεί κάπως. Κι αφού δεν εκφράζεται αλλιώς, γίνεται βία. Αν το έλλογο είναι ένα και μοναδικό, η μόνη αντίδραση σ’ αυτό είναι η βία.

Αυτή η παραδοχή πρέπει να μας οδηγήσει και σε ένα άλλο συμπέρασμα. Ότι η βία αυτή είναι ο,τιδήποτε άλλο εκτός από αντισυστημική. Είναι αντιθέτως, συστημική, γιατί δεν αμφισβητεί το ίδιο το σύστημα, τις δομές του, τη βαθύτερη ουσία του. Απέναντι στην άριστα οργανωμένη εξουσία παραθέτει τον αυθορμητισμό και την έλλειψη οποιασδήποτε οργάνωσης, δηλαδή ουσιαστικά την ήττα και την παραίτηση. Γιατί μετά από πόσες μολότοφ ένας νεαρός άνθρωπος θα απογοητευθεί και θα πάει σπίτι του, αφού δει ότι τίποτα βεβαίως δε γίνεται; Πέντε; Δέκα; Το πολύ είκοσι. Μετά οι περισσότεροι πάνε είτε σπίτια τους είτε στο ΚΚΕ. Και κάποιοι γίνονται τρομοκράτες, στο όνομα μιας κακώς εννοούμενης κλιμάκωσης. Και τότε, όχι μόνο δεν πλήττουν το σύστημα, αλλά το ευνοούν κιόλας, δίνοντάς του άλλοθι για να εντείνει την κρατική καταστολή. Γι’ αυτό, όπως προείπα, η βία αυτή είναι αυτοκαταστροφική εκτός από αναποτελεσματική.

Τι κάνουμε λοιπόν; Πάμε να τα σπάσουμε κι εμείς, δεδομένου ότι είμαστε εξοργισμένοι αλλά τίποτα δεν αλλάζει, ο λαός τα ίδια και τα ίδια ψηφίζει κι εναλλακτικές λύσεις δεν υπάρχουν; Πάμε να δείρουμε κι εμείς κάποιον άτυχο πολιτικό που θα βρεθεί στο δρόμο μας; Ο Ζίζεκ πιστεύει ότι η Αριστερά πρέπει να εκφράσει τον πόλο της «πολιτικής του πάθους», τον πόλο που θα αντιπαρατεθεί στον πόλο της «μεταπολιτικής», τον πόλο δηλαδή των τεχνοκρατών και των εκσυγχρονιστών. Δεν έχει άδικο. Το θέμα είναι, όμως, πώς θα γίνει αυτό. Αν όλα είναι μάταια, αν η πολιτική δεν έχει νόημα, αν η ίδια η ζωή μας δεν έχει νόημα, γιατί να κάτσουμε να σκάσουμε; Τι μας εμποδίζει από το να ιδιωτεύσουμε; Στην τελική, δεν είμαστε και η Αφρική. Δεν πεινάμε. Επιβιώνουμε. Ατέλειωτες, βίαιες συγκρούσεις σε ένα γκρίζο αστικό τοπίο με φόντο μια αδιάφορη, απέχουσα κοινωνία. Αυτά είναι τα συντρίμμια του νεοφιλελευθερισμού.

Στη μακρινή επαρχιακή πόλη, ο φίλος μου βάζει να δει «Μάστερ Σεφ». Η πίτσα του Μιχάλη ήταν πολύ καλή, («γευστική» είπανε οι κριτές) αλλά κάηκε. Τι κρίμα. Επτά νέοι άνθρωποι κυνηγάνε το όνειρό τους μπροστά σε χιλιάδες, εκατομμύρια άλλους που έχουν πάψει πια να ονειρεύονται και καταναλώνουν τα όνειρα των άλλων. Προηγουμένως, κατανάλωσαν τις επαναστατικές φαντασιώσεις κάποιων οργισμένων νέων. Κι η ζωή, όπως κι ο αγώνας, συνεχίζεται… Γιατί είναι πάντα απόφαση του καθενός τι ζωή θα ζει.