Σελίδες

24 Ιανουαρίου 2010

Περί αγροτών ο λόγος


Του Δώρου Γεωργίου

Πρώτο πρόβλημα: η Ελλάδα είναι ένα υδροκέφαλο κράτος. Ο μισός πληθυσμός της μένει στην Αθήνα. Η διαφορά βιοτικού επιπέδου μεταξύ της πρωτεύουσας και της επαρχίας είναι δραματική. Οι διάφορες κυβερνήσεις προσπάθησαν με διάφορους τρόπους να τροφοδοτήσουν την περιφερειακή ανάπτυξη. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν αλλοπρόσαλλοι. Μου έρχεται στο νου η ίδρυση πανεπιστημιακών τμημάτων, χωρίς τις απαραίτητες ακαδημαϊκές προϋποθέσεις, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Στη Σπάρτη, στην Καρδίτσα, στην Ορεστιάδα, στην Άμφισσα, στην Ηγουμενίτσα. Πίσω από αυτή την πολιτική, η ατελεύτητη μπακαλίστικη λογική των Ελλήνων ηγετών. Οι φοιτητές θα πήγαιναν σε αυτές τις πόλεις, θα νοίκιαζαν σπίτια, θα έκαναν ψώνια, θα έπιναν καφέ στις καφετέριες, θα τονωνόταν η τοπική οικονομία. Συγχρόνως θα τρεφόταν και η νεοελληνική μικροαστική ματαιοδοξία των γονιών τους. Με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια. Μόνο αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής υπήρξε η υποβάθμιση της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, γιατί φυσικά μία πόλη, για να πάρει ώθηση από ένα πανεπιστήμιο, πρέπει να έχει και η ίδια ένα υπόβαθρο. Τέτοιες πόλεις ήταν η Πάτρα, ο Βόλος ή τα Γιάννενα, που όντως επωφελήθηκαν από τα πανεπιστήμιά τους. Για τις υπόλοιπες, ούτε λόγος προφανώς. Μετά, επί νεοκαραμανλισμού, ήρθε μια νέα μόδα: η ίδρυση εφετείων! Εφετεία ιδρύθηκαν στην Καλαμάτα, στη Λαμία, στο Αγρίνιο, ενώ διεκδικήθηκε με πάθος η ίδρυση εφετείου στο Ηράκλειο και στη Μυτιλήνη. Όλα αυτά θυμίζουν τόσο πολύ χούντα, της οποίας το σλόγκαν ήταν: «Κάθε πόλη και στάδιο, κάθε χωριό και γυμναστήριο». Μάλλον εκεί έχουμε μείνει ακόμα.

Τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι κανένα από τα δύο μέρη δεν έχει μία συγκροτημένη αντίληψη για το πώς θα αναπτυχθεί η ελληνική ύπαιθρος. Οι τοπικοί φορείς, εθισμένοι και αυτοί στη μιζέρια και το τέλμα τους, στη χρόνια υστέρησή τους, ζητάνε από το κράτος να ιδρύει άχρηστες υπηρεσίες στα μέρη τους. Διεκδικούν δηλαδή για τον εαυτό τους το ρόλο του καφετζή. Κανένα όραμα απολύτως. Η ίδια κρατικοδίαιτη λογική που επικρατεί σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής. Το κράτος από τη δική του μεριά ενδίδει, διαιωνίζοντας μία αποσπασματική πολιτική, χωρίς κανένα στοιχείο προγραμματισμού. Έτσι αυτή η συναλλαγή συνεχίζεται απρόσκοπτα. Ακριβώς αυτό συμβαίνει και με τους αγρότες. Μόνος στόχος του αγρότη είναι η ετήσια απόσπαση κρατικών ενισχύσεων, που στην ουσία είναι αποζημιώσεις, επειδή μόνος του δεν μπορεί να επιβιώσει. Δε νοιάζεται για την ποιότητα των προϊόντων του, για την καθετοποίηση της παραγωγής, για τη βιολογική γεωργία. Από την άλλη το κράτος δεν έχει κανένα απολύτως σχέδιο για την αναδιάρθρωση της ελληνικής γεωργίας και αφήνει τους αγρότες στη μοίρα τους. Όταν δε πιέζεται πάρα πολύ από τα μπλόκα, τότε τους πετάει ψίχουλα για να ηρεμήσουν για ένα χρόνο, μέχρι να ξαναβγούν στους δρόμους με τα τρακτέρ.

Οι αγρότες δεν μπορούν να επιβιώσουν. Γιατί; Η απάντηση δεν είναι δύσκολη. Ο κλήρος στην Ελλάδα είναι πολυτεμαχισμένος και άρα πολύ μικρός. Αν δεν υπήρχαν οι κρατικές επιδοτήσεις, μοιραία θα είχε επέλθει συγκέντρωση της γης στα χέρια λίγων. Άλλωστε και ο Μαρξ είχε πει, και αυτό επιβεβαιώθηκε σε όλες τις μητροπόλεις του καπιταλισμού, ότι το ποσοστό των αγροτών ως προς τον πληθυσμό σταδιακά μειώνεται. Αν θέλουμε λοιπόν οι αγρότες να επιβιώσουν και να παραμείνουν στην ύπαιθρο, τότε η κρατική παρέμβαση είναι απαραίτητη. Και πρέπει να θέλουμε να μείνουν, γιατί η ελληνική ύπαιθρος δε θα αντέξει ένα δεύτερο κύμα απερήμωσης. Ένα δεύτερο ζήτημα είναι ότι η χώρα μας δεν έχει αυτάρκεια στα αγροτικά προϊόντα. Αυτό είναι αδιανόητο γιατί θα μπορούσε πολύ άνετα να έχει. Αντ’ αυτού εισάγουμε φρούτα από την Αργεντινή. Αυτό βέβαια είναι λογικό μια και τα δικά μας προϊόντα, εξαιτίας των διάφορων μεσαζόντων, είναι πανάκριβα εν αντιθέσει με τα εισαγόμενα που είναι πολύ φτηνότερα.


Αυτό μας οδηγεί στην τρίτη διάσταση του προβλήματος, την υπερεκμετάλλευση των παραγωγών από τους διάφορους μεσάζοντες, δηλαδή τους διανομείς, τους χονδρέμπορους και τις μεγάλες επιχειρήσεις. Πολλές φορές οι τιμές με τις οποίες αγοράζουμε διάφορα προϊόντα στο σούπερ μάρκετ είναι τριπλάσιες από αυτές με τις οποίες οι αγρότες πούλησαν τη σοδειά τους. Η κερδοσκοπία δίνει και παίρνει εις βάρος όλων μας. Τέταρτη διάσταση: παρωχημένες καλλιέργειες και κυρίως περιβαλλοντοκτόνες. Το θέμα του Αχελώου πασίγνωστο, ένα έγκλημα εις βάρος του περιβάλλοντος που γίνεται μόνο και μόνο για να διατηρηθούν οι παλαιολιθικές, υδατοβόρες καλλιέργειες του θεσσαλικού κάμπου. Το κράτος εδώ απέχει από τη στήριξη των αγροτών, δεν τους βοηθάει να αναδιαρθρώσουν τις καλλιέργειές τους ενώ και οι ίδιοι δεν ενδιαφέρονται για κάτι τέτοιο. Πέμπτη διάσταση: οι αγροτικοί συνεταιρισμοί είναι διεφθαρμένοι και παρασιτικοί οργανισμοί. Οι συνεταιρισμοί είναι, ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι, ένα από τα πιο ισχυρά όπλα επιβίωσης των μικρών παραγωγών, όμως αυτές τις μέρες τα περισσότερα μπλόκα είναι σε ρήξη με την ΠΑΣΕΓΕΣ, το τριτοβάθμιο όργανο των αγροτικών συνεταιρισμών. Και εδώ, όπως και στον εργατικό συνδικαλισμό, ο συνδικαλισμός εκφυλίσθηκε σε συντεχνιακή συναλλαγή.

Συμπέρασμα: η ύπαιθρος και ο Έλληνας αγρότης πρέπει να στηριχθούν. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς την αρωγή του κράτους. Όμως, χρειάζεται επιτέλους ένα νέο σχέδιο, ένα νέο πρωτοπόρο συνεταιριστικό κίνημα, και βεβαίως πολιτική βούληση, ούτως ώστε να εκσυγχρονιστεί η ελληνική γεωργία, να υπάρχει σεβασμός στο περιβάλλον, να αποκτήσει ξανά η Ελλάδα διατροφική επάρκεια, να επιστρέψει ο κόσμος στην περιφέρεια, και εμείς, οι κάτοικοι των αστικών κέντρων, να αγοράζουμε φτηνά και ποιοτικά ελληνικά προϊόντα. Κρίσιμο ζήτημα είναι η αναδιάρθρωση να μη γίνει αιτία για ξεκλήρισμα της αγροτιάς. Κράτος και αγρότες από συνένοχοι πρέπει να γίνουν συνέταιροι. Ο ένας χρειάζεται τον άλλον. Τα βραχυπρόθεσμα αιτήματα των αγροτών πρέπει να ικανοποιηθούν, μια και υφίστανται μια πολύ σημαντική μείωση του εισοδήματός τους. Η κατασυκοφάντησή τους από την κυβέρνηση και τον συντηρητικό Τύπο δε βοηθάει σε κάτι, πέρα από την περαιτέρω παγίωση της έλλειψης αλληλεγγύης μεταξύ των διαφόρων τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Πρέπει όμως αυτά τα «μερεμέτια», για να χρησιμοποιήσω την έκφραση του πρωθυπουργού, να συνοδευτούν από μεγάλες τομές στην ελληνική γεωργία. Διαφορετικά, του χρόνου θα συζητάμε ξανά τα ίδια και το αδιέξοδο θα παραμένει.

5 σχόλια:

  1. "Άλλωστε και ο Μαρξ είχε πει, και αυτό επιβεβαιώθηκε σε όλες τις μητροπόλεις του καπιταλισμού, ότι το ποσοστό των αγροτών ως προς τον πληθυσμό σταδιακά μειώνεται. Αν θέλουμε λοιπόν οι αγρότες να επιβιώσουν και να παραμείνουν στην ύπαιθρο, τότε η κρατική παρέμβαση είναι απαραίτητη. Και πρέπει να θέλουμε να μείνουν, γιατί η ελληνική ύπαιθρος δε θα αντέξει ένα δεύτερο κύμα απερήμωσης."

    θέλω να εστιάσω σε αυτό το "θέλουμε οι αγρότες να επιβιώσουν και να παραμείνουν στην ύπαιθρο" και θα πω μόνο το εξής: πριν 200 χρόνια δεν ξέρω ακριβώς τι ποσοστό του πληθυσμού της Ελλάδας ήταν αγροτικό, αλλά φαντάζομαι ότι ήταν τεράστιο, είναι απολύτως λογικό να ήταν κοντά στο 90% του πληθυσμού. Υπάρχει κανείς που να πιστεύει ότι το κράτος έπρεπε να χρησιμοποιήσει τα μέσα του, για να διατηρήσει αυτό το ποσοστό; Και να ήμασταν συνεπώς σήμερα μία οικονομία 90% αγροτική;
    Ξέρετε τι θα συνεπαγόταν αυτό;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. o kefalas einai ektos topou kai xronou.des panevrwpaika tous rythmous anaptyxis twn kratwn me isxiri agrotiki paragwgi kai meta mila..fisika ola ayta prin tin efarmogi tis KAP.file grafonta endiaferon to keimeno s alla gia tin (pou leei kai o kirkos!) den anaferis kati..nomizw oti adikis to keimeno sou,kata t alla epitelous kai kati pou ksefevgei apo tin enswmati s ayto to blog.evge!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ftou,evrwpaiki enwsi twn lawn.ftiaxte epitelous to blog!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Κατ'αρχάς συγγνώμη για το καθυστερημένο της απάντησης, οφείλεται στην μακρά απουσία μου εκτός Ελλάδος.

    Η συλλογιστική σου πάσχει. Πριν 200 χρόνια πράγματι οι χώρες ήταν αγροτικές και ήταν μεγάλη πρόοδος για την ανθρωπότητα το γεγονός ότι μετασχηματίστηκαν τελικά σε βιομηχανικές όταν οι πλεονάζοντες αγρότες συνέρρευσαν στις πόλεις και έγιναν προλεταριάτο.

    Σήμερα ζούμε σε μια άλλη εποχή. Η ελληνική ύπαιθρος νοσεί και μάλιστα νοσεί βαριά. Δε νομίζω να υπάρχει άλλο τόσο υδροκέφαλο κράτος στον κόσμο. Το τελευταίο που θέλουμε είναι, κατά την άποψή μου, να έρθουν στις πόλεις, δηλαδή στην Αθήνα - γιατί δυστυχώς μόνο η Αθήνα, άντε και η Θεσσαλονίκη, μπορούν να χαρακτηριστούν πόλεις στην Ελλάδα -, αυτοί οι λίγοι που έχουν μείνει στην ύπαιθρο. Η ύπαιθρος πρέπει να ζωντανέψει, όχι να νεκρώσει κι άλλο.

    Βεβαίως, δεν είναι αναγκη να τους κρατήσουμε ως αγρότες. Αλλά αυτή τη στιγμή, ή μάλλον τη στιγμή που γράφτηκε το κείμενο, το αγροτικό ζήτημα ήταν στην επικαιρότητα. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να αναζωογονηθεί η επαρχία. Όλοι περιλαμβάνουν κρατική παρέμβαση. Σοβαρή κρατική παρέμβαση όμως, και όχι τύπου ιδρύω εφετεία και πανεπιστήμια. Πρέπει το κράτος να φροντίσει να υπάρχει ροή πόρων από το κέντρο, δηλαδή την Αθήνα, προς την περιφέρεια, ούτως ώστε να δημιουργηθούν δουλειές και να μπορεί ένας άνθρωπος σήμερα να ζει αξιοπρεπώς εκεί.

    ΑπάντησηΔιαγραφή