Η ελληνική ιθαγένεια και το Κράτος Δικαίου

Του Παναγιώτη Τσιάλα

Έτος 2010 μ.Χ. Χρονιά έντονης οικονομικής δυσπραγίας, περίοδος αναπόδραστης δημοσιονομικής στενωπού . Ημέρες ανασφάλειας, αβεβαιότητας, περιχαράκωσης. Πρώτιστα, αγωνίας για την εξεύρεση μιας αχτίδας φωτός και ελπίδας, εν ανάγκη ακόμα και εις βάρος του συνανθρώπου μας. Κακή εποχή για προοδευτισμούς και ανθρώπινη αλληλεγγύη. Ώρα κατάλληλη για τις πιο γενναίες υποχωρήσεις ως προς τα τιμαλφέστερα κεκτημένα του κράτους δικαίου. Εξουδετερωμένα τα προοδευτικά ανακλαστικά του έμφοβου ακροατηρίου. Ενισχυμένες οι πιθανότητες απήχησης για κάθε αμοραλιστή δημεγέρτη.

Και ενώ όλα τα προγνωστικά προαναγγέλλουν τη σίγουρη πανωλεθρία, το κράτος δικαίου ρίχνει «εξάρες» και θριαμβεύει! Μάλλον η γέννηση του Θεανθρώπου έκανε το θαύμα της. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι μέσα στην κλαγγή της πιο αντίξοης μάχης για το μεταναστευτικό, υπερίσχυσαν τελικά οι οπαδοί της χορήγησης ιθαγένειας στους μετανάστες β’ γενιάς; Φυσικά οι αντιδράσεις δε λείπουν καθώς οι σειρήνες του εθνικισμού έκαναν αρκετά καλά τη δουλειά τους, ωστόσο εκείνο που μένει είναι το πολύτιμο σχέδιο νόμου του ΥΠΕΣ, πνευματικό και πολιτικό τέκνο δύο προσωπικοτήτων με βάθος πολιτικού στοχασμού. Αναφέρομαι ασφαλώς στους Υπουργούς Ι. Ραγκούση και Χ. Παμπούκη, οι οποίοι, χειριζόμενοι από κοινού το ζήτημα του επίμαχου νομοσχεδίου, επέδειξαν επιδόσεις «ντρίμ τίμ» ξεπερνώντας τη μέγγενη του λαϊκισμού και της εθνοσυντήρησης.

Ας παρακολουθήσουμε, όμως, εγγύτερα το προτεινόμενο νομοθέτημα, το οποίο τέμνει, όχι ένα, αλλά τρία κεφαλαιώδη ζητήματα, που σχετίζονται με το μεταναστευτικό: α) την κτήση ιθαγένειας, β) την πολιτογράφηση και γ) το δικαίωμα ψήφου ομογενών και αλλοδαπών (τρίπτυχο-ταμπού για τη συντηρητική ελληνική κοινωνία).

Α. Κτήση ιθαγενείας: Οι ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου, αναφορικά με την κτήση της ελληνικής ιθαγενείας είναι σαφείς, όσο και αυτονόητες. Μέχρι στιγμής, την ελληνική ιθαγένεια αποκτούσε από τη γέννησή του, μόνον όποιος είχε γεννηθεί από Έλληνα ή Ελληνίδα. Στο εξής προστίθενται οι κάτωθι περιπτώσεις:

1. Την ελληνική ιθαγένεια αποκτά –οικειοθελώς- το τέκνο αλλοδαπών, που έχει γεννηθεί στην Ελλάδα και που ο ένας από τους γονείς του κατοικεί μόνιμα και νόμιμα στη χώρα επί 5 συνεχή έτη.

2. Δικαίωμα στην ελληνική ιθαγένεια έχει και το παιδί αλλοδαπών που έχει παρακολουθήσει τις τρεις πρώτες τάξεις του δημοτικού και κατοικεί μόνιμα στη χώρα, και ας μην έχει γεννηθεί στην Ελλάδα. Μπορεί όμως να ζητήσει την απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας, μόνον αφού συμπληρώσει το 18^ο έτος της ηλικίας. Αν, όμως έχει παρακολουθήσει και τις έξι τάξεις του δημοτικού, μπορεί να αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια και πριν την ενηλικίωση με κοινή δήλωση των γονέων του.

3. Τέλος, το παιδί αλλοδαπών αποκτά την ελληνική ιθαγένεια ήδη από τη γέννησή του, αν είναι άγνωστης ιθαγενείας ή αν δεν μπορεί να αποκτήσει αλλοδαπή ιθαγένεια (π.χ. δεν του δίνει το εχθρικό πολιτικό καθεστώς), ή αν ο ένας από τους γονείς του έχει γεννηθεί στην Ελλάδα και κατοικεί μόνιμα στη χώρα από τη γέννησή του.

Β. Πολιτογράφηση: Πολύ αυστηρότερες είναι οι προϋποθέσεις του νόμου, για όσους επιδιώκουν να πολιτογραφηθούν, για όσους, δηλαδή, επιθυμούν να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια μετά την ενηλικίωση (π.χ. έχω έρθει από το Μαρόκο σε ηλικία 23 ετών, πράγμα που σημαίνει ότι ούτε είμαι γεννημένος στην Ελλάδα, ούτε έχω παρακολουθήσει την βασική εκπαίδευση, ούτε είμαι πολιτικός πρόσφυγας, ενώ με βαραίνει η υπηκοότητα ξένου κράτους) . Για την πολιτογράφηση τους, τα άτομα αυτά πρέπει:

· να είναι ενήλικα,

· να μην έχουν καταδικασθεί τελεσίδικα για μια σειρά εγκλημάτων (μεταξύ των οποίων έχουν περιληφθεί, μάλλον ατυχώς, η προώθηση λαθρομεταναστών στο εσωτερικό της χώρας, η διευκόλυνση μεταφοράς ή προώθησής τους ή της εξασφάλισης καταλύματος σε αυτούς για απόκρυψη(!) ή για παραβάσεις της νομοθεσίας για την εγκατάσταση και κίνηση αλλοδαπών στην Ελλάδα)

· να μην εκκρεμεί σε βάρος τους απόφαση απέλασης

· να διαμένουν νόμιμα στην Ελλάδα πέντε συνολικά έτη εντός της τελευταίας 10-ετίας πριν από την υποβολή της αίτησης. Η διαμονή στην Ελλάδα αρκεί να είναι και τριετής, αν ο αιτών α) είναι σύζυγος Έλληνα ή Ελληνίδας, β) ή έχει τη γονική μέριμνα τέκνου ελληνικής ιθαγένειας, γ) ή έχει γεννηθεί στην Ελλάδα και κατοικεί συνεχώς σε αυτήν, αλλά με ξένη ιθαγένεια. Βέβαια, αν ο αιτών είναι ομογενής ή κάτοχος ιθαγένειας κράτους-μέλους της ΕΕ, δεν απαιτείται καθόλου η χρονική προϋπόθεση της διαμονής.

· να έχει επαρκή γνώση της ελληνικής γλώσσας

· να αποδεικνύει την ένταξή του στην ελληνική κοινωνία, καθώς και τη δυνατότητά του να συμμετάσχει ενεργά και ουσιαστικά στην πολιτική ζωή της χώρας […].

Όπως μπορεί κανείς να παρατηρήσει, οι προϋποθέσεις πολιτογράφησης είναι λίαν αυστηρές, διασκεδάζοντας τους φόβους όσων κάνουν λόγο για «ανθελληνικό νομοσχέδιο». Εξ άλλου, η πολύπλοκη και μακρόχρονη διαδικασία που θεσπίζεται για την κτήση της ελληνικής ιθαγένειας με πολιτογράφηση, έρχεται να δικαιώσει το παρωχημένο πρότυπο της παραδοσιακής και εξαντλητικής ελληνικής γραφειοκρατίας. Τραβήξτε, λοιπόν, μια βαθειά ανάσα και πάμε να δούμε μαζί πώς το θεσμικό δικαίωμα στην πολιτογράφηση, περιορίζεται ή ορθότερα συνθλίβεται από τα καλολαδωμένα γρανάζια της γραφειοκρατίας. Ο ενδιαφερόμενος να πολιτογραφηθεί πρέπει να αποδυθεί στις εξής ενέργειες:

· Να υποβάλει δήλωση πολιτογράφησης στο Δήμο (λογικό)

· Να προσκομίσει αντίγραφο διαβατηρίου ή άλλου αποδεικτικού ταυτοπροσωπίας (λογικό)

· Να προσκομίσει έγκυρο τίτλο διαμονής στην Ελλάδα (προφανώς για να εξακριβωθεί ότι είναι νόμιμος)

· Να φέρει πιστοποιητικό γέννησης από τη χώρα πρώτης ιθαγενείας. Αν δεν μπορεί, επειδή είναι πολιτικός πρόσφυγας και δεν μπορεί να επιστρέψει στη χώρα του, απαιτείται η απόφαση χορήγησης πολιτικού ασύλου.

· Να υποβάλει αντίγραφο φορολογικής δήλωσης ή εκκαθαριστικό σημείωμα του τελευταίου οικονομικού έτους.

· Να καταβάλει το ιλιγγιώδες ποσό των 1.000 €, ως παράβολο!

Σε όσους βιαστήκατε να ανακουφιστείτε, νομίζοντας ότι αυτό ηταν το τέλος του καταλόγου, συνιστώ ψυχραιμία και υπομονή. Τα χειρότερα έπονται, η διαδικασία είναι δαιδαλώδης γι’ αυτό λοιπόν κρατηθείτε!

1. Ο Δήμος ή η Κοινότητα που θα πάρει τη δήλωση και τα δικαιολογητικά του ενδιαφερομένου εξετάζει την πληρότητά τους και τα στέλνει στην Υπηρεσία της περιφέρειας, που είναι αρμόδια για θέματα ιθαγενείας.

2. Η αρμόδια Υπηρεσία της περιφέρειας ελέγχει, με ρυθμούς χελώνας, αν πληρούνται οι ανωτέρω προϋποθέσεις πολιτογράφησης και, αν πληρούνται, εξετάζει την αίτηση.

3. Βραχεία αναμονή μέχρι η Υπηρεσία να ζητήσει και να λάβει πιστοποιητικό ποινικού μητρώου για δικαστική χρήση και πιστοποιητικό μη απέλασης του αιτούντος.

4. Στη συνέχεια ο φάκελος πρέπει να διαβιβαστεί στην αρμόδια αστυνομική αρχή του τόπου διαμονής του ενδιαφερομένου, για να πει και αυτή τη γνώμη της για τον αλλοδαπό. Μάλιστα ο νομοθέτης της δίνει 4 ολόκληρους μήνες για να εκφραστεί!

5. Αφού επιτέλους εξεταστεί ο φάκελος, η Υπηρεσία καλεί τον αλλοδαπό σε συνέντευξη, σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Η συνέντευξη διεξάγεται από ένα άλλο συλλογικό όργανο, με διετή θητεία, που ονομάζεται Επιτροπή Πολιτογράφησης. Το καλό είναι ότι η κλήση του αλλοδαπού στη συνέντευξη πρέπει να γίνεται με απόδειξη (αλλιώς είναι σαν να μην κλήθηκε). Το κακό είναι ότι αν αυτός δεν εμφανισθεί την καθορισμένη μέρα και στο καθορισμένο σημείο, απορρίπτεται το αίτημά του, άρα πρέπει να ξανακαταβάλει το παράβολο (έστω μειωμένο στα 300 €). Διασώζεται μόνο αν απουσίασε για λόγους ανωτέρας βίας.

6. Στη συνέχεια, η Επιτροπή διενεργεί συνέντευξη του αλλοδαπού, για να διαπιστώσει αν ξέρει καλά ελληνικά, αν έχει ενταχθεί στην ελληνική κοινωνία, και αν μπορεί να συμμετάσχει ενεργά και ουσιαστικά στην πολιτική ζωή της χώρας.

7. Ακολούθως, η Επιτροπή διαβιβάζει τον επίμαχο φάκελο στον Υπουργό Εσωτερικών, εσωκλείοντας αιτιολογημένη εισήγησή της, για το αν πρέπει να χορηγηθεί η ιθαγένεια.

8. Τέλος ο Υπουργός αποδέχεται ή απορρίπτει το αίτημα πολιτογράφησης. Το θετικό είναι ότι ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ανακαλύψαμε και στην Ελλάδα, ότι η απόρριψη του αιτήματος πρέπει να είναι αιτιολογημένη, κάτι που ίσχυε εδώ και χρόνια σε όλα τα Ευρωπαϊκά Κράτη, εκτός από το δικό μας. Πάντως, αν το αίτημα απορριφθεί, πρέπει να παρέλθει ένα έτος από την απόρριψη, για να ξαναδοκιμάσει ο ενδιαφερόμενος την τύχη του.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ίδιος ο νόμος, παρά τις ειδικές προθεσμίες που τάσσει για κάθε ένα από τα ανωτέρα διαδικαστικά στάδια, επιτρέπει στη διοίκηση να καθυστερήσει μέχρι και 2 χρόνια, εξετάζοντας το αίτημα, ενώ αν κωλυσιεργήσει ακόμη περισσότερο, «συγχωρείται», αρκεί να γνωστοποιήσει στον ενδιαφερόμενο τους λόγους της καθυστέρησης.

Συμπερασματικά, θα έλεγα ότι το νομοσχέδιο κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, αν και δεν πραγματώνει την πολυπόθητη υπέρβαση. Είναι μεν τολμηρό και θαρραλέο, (όχι τόσο ως προς την ουσία του -ως προς αυτήν μάλλον υπολείπεται-, όσο ως προς την αγνόηση των χαλεπών καιρών που προωθείται η ψήφισή του), πλην όμως στρουθοκαμηλίζει ως προς το κρίσιμο ζήτημα των παράνομων μεταναστών . Ας μην γκρινιάζω όμως. Το πρώτο μεγάλο θεσμικό βήμα έγινε και το μήνυμα ελήφθη, με τρόπο σαφή και κατανοητό από όλος: Ο νομικός δεσμός του πολίτη με το κράτος δεν είναι πια δεσμός αίματος. Με τον τρόπο αυτό επιβεβαιώνεται αυτό που σημείωνε κάποτε και ο συγχωρεμένος ο Βασίλης Ραφαηλίδης, ότι δηλαδή «καθαρός Έλληνας είναι ο Έλληνας που πλένεται»…

Υ.Γ. Ανάλογα με τη διάθεση και την ανταπόκριση των αναγνωστών, ίσως επανέλθω με δεύτερο άρθρο, όπου θα παρουσιάζονται τα βασικά σημεία των διατάξεων για τη χορήγηση δικαιώματος εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε αλλοδαπούς και ομογενείς. Για όσους ενδιαφέρονται να το ψάξουν μόνοι τους βλ. http://www.opengov.gr/ypes/ άρθρα 12-17.