Σελίδες

16 Απριλίου 2010

Σοκ και δεος

Του Δώρου Γεωργίου

Οδός Πανόρμου. Ώρα 09.15. Προορισμός: Ευελπίδων. Στρίβω δεξιά για να αποφύγω την Αλεξάνδρας. Από το ραδιόφωνο έρχεται γρήγορα η δικαίωση: η Λεωφόρος Αλεξάνδρας από το ύψος της Πανόρμου είναι κλειστή γιατί εντός ολίγου θα μεταφερθούν στον Εισαγγελέα οι συλληφθέντες για τον Επαναστατικό Αγώνα.

Πρώτη σκέψη: «I love my job!», καθώς φουντώνει μέσα μου το δημοσιογραφικό δαιμόνιο, αυτό που σε ωθεί πάντα να είσαι στο επίκεντρο των εξελίξεων. Ενθουσιασμός!

Η σκηνή: Ώρα 10.35. Οι ρόλοι πλέον αντεστραμμένοι. Κουκουλοφόροι είναι οι αστυνομικοί που προσάγουν τους συλληφθέντες. Οι συλληφθέντες σαν αγρίμια με τα πρόσωπά τους φανερά, βορά στα φλας που αστράφτουν. Φορούν όλοι λευκά αλεξίσφαιρα. Ο πρώτος, αναγνωρίσιμη πια φυσιογνωμία, αφού τον είχα δει στα χθεσινοβραδινά δελτία, περνώντας από μπροστά μας στρέφεται προς τους φωτογράφους και τους φτύνει με λύσσα. Ουρλιάζει κάτι ακατάληπτο. Η Ρούπα, διάσημη κι αυτή πια (ο Κακούσης το πρωί την είχε αποκαλέσει «το άσχημο πρόσωπο της τρομοκρατίας»), έγκυος, περνάει μετά από αυτόν, με ένα αινιγματικό χαμόγελο. Θα την έλεγες νηφάλια, αλλά εδώ περισσότερο αρμόζει ο χαρακτηρισμός «παραιτημένη». Οι υπόλοιποι αντιστέκονται, λες και υπάρχει περίπτωση να καταφέρουν να ξεφύγουν, σαν να βλέπουν μπροστά τους μια αόρατη οδό διαφυγής που εμείς δεν μπορούμε να δούμε. Από μακριά ακούγεται το σύνθημα: «Το πάθος για τη λευτεριά είναι δυνατότερο απ' όλα τα κελιά», ειρωνική πινελιά ή υπενθύμιση; Συγγενείς των συλληφθέντων ορμάνε στους φωτογράφους, τους βρίζουν, τους...


...πετάνε κάτω τις φωτογραφικές μηχανές. Ένας από αυτούς φωνάζει «δεν υπολογίζω ούτε αυτόφωρο ούτε τίποτα». Μια κυρία πετάγεται από το πλήθος και πάει να δώσει την κάρτα της. «Είμαι δικηγόρος», λέει. Την απωθούν κι αυτή βίαια οι συγγενείς. Οι συλληφθέντες είναι πια μέσα στο κτήριο 16 της Ευελπίδων, η ξαφνική ένταση δίνει ξανά τη θέση της στην ανοιξιάτικη ραστώνη του Απρίλη. Ή μήπως όχι;

Κοιταζόμαστε. Σοκ. Σφίξιμο στο στομάχι. Φόβος. Θυμός. Όλα μαζεμένα. Απροσδιόριστα συναισθήματα, ανάμεικτα, ασχηματοποίητα, πρωτόγνωρα. Περίσκεψη. Θλίψη. Όσο κι αν το έχεις δει στην τηλεόραση, δεν υπάρχει σύγκριση με το να διαδραματίζεται μπροστά σου. Επρόκειτο για στιγμές κυριολεκτικά συγκλονιστικές.

Το μέγεθος: Ίσως να είναι το μέγεθος των πράξεων που προκαλεί αυτό το συναίσθημα. Δεν είναι απλώς ποινικά αδικήματα, είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτό. Είναι πράξεις που νοηματοδοτούνται από ένα σκοπό κι είναι το μέγεθος αυτού του σκοπού που μεγεθύνει και τις ίδιες τις πράξεις. Και μαζί τα συναισθήματα. Προσπαθώ να φρεσκάρω τη μνήμη μου. Αναρχισμός. Ιδεολογικό και κοινωνικό ρεύμα του οποίου βασικό αίτημα είναι η κατάργηση του κράτους, το οποίο θεωρείται ως ο βασικός καταπιεστικός παράγοντας περιορισμού της ελευθερίας. Συνεπώς, αυτοί οι άνθρωποι, που μόλις είχαν περάσει από μπροστά μου, οραματίζονται την απόλυτη ελευθερία. Σχήμα οξύμωρο: το όραμά τους αυτό τους οδήγησε τελικά στο να στερηθούν την ελευθερία τους, αφού βέβαια πρώτα είχαν στερήσει την ελευθερία (και παρολίγον και την ζωή) πολλών άλλων.

Σε ποια ελευθερία, όμως, απέβλεψαν άραγε αυτοί οι άνθρωποι; Στην οραματική ελευθερία της αυτοδιαχειριζόμενης, χωρίς κράτος και εξουσία, κοινωνίας; Ή στη δική τους ιδιόκτητη, απειροστική ελευθερία, την ελευθερία του παρανόμου, του Ρομπέν των Δασών;

Το δέος: Για τον άνθρωπο. Μέχρι πού μπορεί να φτάσει η αμφισβήτηση του κατεστημένου, του ειωθότος, του συμβατικού; Προκαλεί δέος ο άνθρωπος όταν κοιτάζει μακριά, πέρα από το προφανές, και η απότομη πτώση του, ο διασυρμός του κι ο εγκλεισμός του σε ένα κελί. Το όραμα εκφυλίζεται και γίνεται πρωτοσέλιδο, περίεργα βλέμματα, κραυγές συμπαράστασης ή και αποδοκιμασίας, στερεότυπες αναλύσεις, λόγος. Δέος για την τραγική μοίρα του ανθρώπου, που, όπως κι η Αντιγόνη, ποτέ δεν μπορεί να υπερβεί το ατομικό για να αγγίξει το υπερατομικό, το ουσιώδες, το άφατο. Και τελικά συντρίβεται. Πότε όμως αυτοί οι άνθρωποι ξεπέρασαν τα όρια της κοινωνικής νόρμας; Ήταν μέσα στο μυαλό τους πρώτα ή αυτό έγινε όταν έδρασαν, όταν πέρασαν το κατώφλι της παρανομίας; «Όσες κι αν χτίζουν φυλακές, κι αν ο κλοιός στενεύει, ο νους μας είναι αληταριό, που όλο θα δραπετεύει». Το μυαλό δεν μπορεί να φυλακιστεί. Το Ρουβίκωνα τον διαβαίνεις πρώτα νοητικά και μετά εμπράκτως. Γι' αυτό και οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι σαν τους κοινούς ποινικούς. Φυλακίζονται μόνο σωματικά και γι' αυτό παραμένουν αγέρωχοι κι αυτό είναι που προκαλεί συναισθηματική αναστάτωση. Στη δίνη του τέλους τους, διατηρούν κάτι βαθιά ανθρώπινο.


Αξίζουν αυτά που παθαίνουν; Ασφαλώς ναι. Γιατί όσο κι αν για το δράμα τους, αυτό το δράμα που τώρα περνάνε, υπάρχει μια βαθύτερη κατανόηση, η κοινωνία δεν μπορεί να ανέχεται κανέναν αυτόκλητο σωτήρα που αναλαμβάνει την εκκαθάρισή της από παντοειδή μιάσματα. Όλα αυτά δοθέντος ότι είναι ένοχοι. Και αυτό ξεχωρίζει μια κοινωνία από μια ζούγκλα.

Το θέμα είναι ότι ακόμα κι όταν είσαι αυτόκλητος, έχεις απαντήσει σε κάποιο κάλεσμα.

Δεν μπορώ, όμως, να ξεχάσω αυτό το σφίξιμο που ένιωσα όταν τους είδα σιδηροδέσμιους να οδηγούνται στον εισαγγελέα. Σιδηροδέσμιους και ηττημένους. Και σ' αυτό το παιχνίδι, πρέπει ο νικητής να σέβεται τον ηττημένο, αν δε θέλει η νίκη αυτή να είναι πύρρειος.

«Στα ψέματα παίζαμε!»
Μανόλης Αναγνωστάκης

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου