Βουλευτική ή κομματική έδρα;

Του Πέτρου Πούγγουρα

Τελευταία παρατηρείται έντονο το φαινόμενο να ζητείται πίσω η βουλευτική έδρα από τους βουλευτές που ανεξαρτητοποιούνται. Οι πιέσεις αυτές ασκούνται βάσει της άποψης  ότι η βουλευτική έδρα δεν ανήκει στον ίδιο το βουλευτή αλλά στο κόμμα με το οποίο αυτός εξελέγη.

Αρχική μου πρόθεση ήταν το κείμενο αυτό να ασχοληθεί μόνο με το πολιτικό σκέλος του ζητήματος αλλά κάνοντας λίγο googling έπεσα πάνω σε μια νομικού περιεχομένου τοποθέτηση του Κώστα Τζαβάρα. Ο κ. Τζαβάρας, βουλευτής της ΝΔ και νομικός, προσπαθεί - περισσότερο με την πρώτη παρά με τη δεύτερη ιδιότητα του - να θεμελιώσει νομική υποχρέωση του βουλευτή που εκλέχθηκε με ένα κόμμα και στη συνέχεια ανεξαρτητοποιήθηκε ή μετέβη σε άλλο, να παραιτείται της βουλευτικής του έδρας. Στηριζόμενος στο Σύνταγμα και στην εκλογική νομοθεσία, χρησιμοποιεί ως κύριο επιχείρημα το γεγονός ότι οι βουλευτικές έδρες κατανέμονται πρώτα σε κόμματα και ύστερα σε υποψηφίους. Άρα οι έδρες ανήκουν στο κόμμα, το οποίο μετέπειτα τις παραχωρεί στους βουλευτές του.

Ωστόσο με μια πρόχειρη ματιά, μπορεί κανείς να εντοπίσει συνταγματικές διατάξεις που μάλλον το ακριβώς αντίθετο καθιερώνουν. Το άρθρο 60§1 του Συντάγματος προβλέπει ότι ο βουλευτής έχει το απεριόριστο γνώμης και ψήφου κατά συνείδηση. Εάν ίσχυαν τα όσα λέει ο κ. Τζαβάρας, ...

... η γνώμη και η ψήφος θα περιορίζονταν από την κομματική γραμμή . Όποιος εκτρέπεται αυτής,

χάνει και την έδρα του. Επίσης η διάταξη του άρθρου 60§2 αναφέρει ότι η παραίτηση από το βουλευτικό αξίωμα είναι δικαίωμα του βουλευτή. Δικαίωμα και όχι υποχρέωση, κάτι που σημαίνει πως μόνο ο ίδιος ο βουλευτής αποφασίζει την παραίτησή του και δεν μπορεί να εξαναγκαστεί σε αυτήν.

Νομικά είναι, νομίζω, ξεκάθαρο ότι ο βουλευτής δεν μπορεί να υποχρεωθεί σε παραίτηση, άρα θα στραφώ στο πολιτικό σκέλος, το οποίο είναι και αυτό που κυρίως ενδιαφέρει. Σε ένα πρώτο επίπεδο, λοιπόν, η διαφωνία εντοπίζεται στο ερώτημα της παράδοσης ή μη της βουλευτικής έδρας μετά την ανεξαρτητοποίηση. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, όμως, βλέπουμε ότι η απάντηση στο προηγούμενο ερώτημα θα εξαρτηθεί από το πως αντιλαμβανόμαστε το ρόλο του βουλευτή. Τον θέλουμε ένα πειθήνιο όργανο στις εντολές του κόμματος ή με δική του βούληση και ψήφο;

Για όποιους η κομματική πειθαρχία τίθεται πάνω από την κατά συνείδηση δράση του βουλευτή είναι σαφές ότι, εάν αυτός αποφασίσει να διακόψει τους δεσμούς του με το κόμμα, πρέπει να παραιτηθεί. Ο βουλευτής βρίσκεται στο Κοινοβούλιο προκειμένου να προωθήσει τις επιλογές του κόμματος. Όσο το πράττει - συμφωνεί ή διαφωνεί με την πολιτική αυτή δεν έχει σημασία - έχει καλώς. Εάν διαγνώσει ότι οι απόψεις του αποκλίνουν από τις κομματικές, τότε πρέπει να παραδώσει την έδρα στον επόμενο πρόθυμο στρατιώτη. Σύμφωνα λοιπόν με την αντίληψη αυτή οι βουλευτές δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα σύνολο ταγμένο να υπακούει στις αποφάσεις του κόμματος και να τις εκτελεί. Μειώνεται, ή και εξαφανίζεται, η έννοια του βουλευτή ως μονάδα και, αντίθετα, εξυψώνεται η σημασία του κόμματος και του αρχηγού του.

Στον αντίποδα έχουμε αυτούς που θεωρούν ότι ο βουλευτής πρέπει να αποφασίζει με βάση τη συνείδησή του. Ο βουλευτής εκλέχτηκε ως συγκεκριμένο πρόσωπο και όχι ως απρόσωπο μέλος μιας ευρύτερης ομάδας. Συνεπώς η έδρα του ανήκει στον ίδιο και σε κανέναν άλλο. Στην Βουλή βρίσκεται για να αποφασίζει ελεύθερα και όχι για να υπακούει σε οποιαδήποτε εντολή της παράταξης με την οποία αναδείχθηκε.

Ως μέσο πίεσης συχνά χρησιμοποιείται και το ότι ένας βουλευτής εκλέχθηκε υπό κομματική σημαία. Εάν δεν βρισκόταν στο συνδυασμό μας, λένε, δεν θα είχε εκλεγεί. Ή ο λαός τον εξέλεξε για να υπηρετεί το κόμμα. Ωστόσο κανένα από τα δύο δεν μπορεί να σταθεί, για τον απλό λόγο ότι είναι αδύνατο να γνωρίζουμε τα κριτήρια των εκλογέων. Μπορεί δηλαδή το συγκεκριμένο πρόσωπο να φέρνει ψήφους στο συνδυασμό και όχι ο συνδυασμός στο πρόσωπο. Αντίστοιχα ο λαός μπορεί να μην εξέλεξε τον βουλευτή για να προωθήσει την πολιτική του κόμματος, αλλά για να πραγματοποιήσει συγκεκριμένα έργα που είχε προαναγγείλει.

Τελικά ο μόνος αρμόδιος να αποφασίσει για την τύχη της βουλευτικής του έδρας είναι ο ίδιος ο βουλευτής. Αυτός εξέθεσε τον εαυτό του στη λαϊκή ετυμηγορία, αυτός είναι που θα κρίνει για ποιον λόγο εξελέγη. Και είναι οι πολίτες που θα τον κρίνουν, για το αν ερμήνευσε ορθά την εντολή που του έδωσαν, την επόμενη φορά που θα κατέλθει στην εκλογική αναμέτρηση.