Οι ανεκδιήγητοι Πρυτάνεις. Η ανεκδιήγητη διοίκηση των ΑΕΙ.

Του Ηλία Τριανταφυλλάκη

"Σε όλους τους θεσμούς όπου ο ζωηρός αέρας της δημόσιας κριτικής δεν κυκλοφορεί (όπως, για παράδειγμα, στα πανεπιστημιακά όργανα και τις συγκλήτους), μια αθώα διαφθορά φυτρώνει, σαν μανιτάρι."

Friedrich Nietzsche, Menschliches Allzumenschliches.

Ζήτημα περιωπής στην υπό πτώχευση ελληνική κοινωνία έχει γίνει η παρακμή και ο ευτελισμός των δημοσίων θεσμών. Η κριτική πανταχόθεν σχετικά με την δυσλειτουργία των θεσμών ασκείται συνήθως σε δύο επίπεδα: αφενός στο πλαίσιο που διέπει την λειτουργία τους και αφετέρου στα φυσικά πρόσωπα που τους στελεχώνουν. Το πανεπιστήμιο, ως ένας από τους κορυφαίους δημοσίους θεσμούς, έχει απολέσει την εμπιστοσύνη των πολιτών για λόγους...

...που οφείλονται τόσο στη νομοθετική οριοθέτησή του όσο και στα άτομα που στελεχώνουν την Διοίκηση του.

Το παλαιότερο νομοθετικό πλαίσιο (ν.1268/1982) επέτρεψε ως γνωστόν, λοιπόν, όχι μόνο την εκπροσώπηση των υπερτροφικών κομμάτων της ελληνικής πραγματικότητας στο πανεπιστήμιο αλλά και την ανάδειξή τους σε ρυθμιστή των σχέσεων εξουσίας εντός αυτού. Την αρτιότερη εφαρμογή του φαινομένου της "κομματοκρατίας", που στηλιτεύεται στο κεντρικό πολιτικό προσκήνιο, μπορεί κανείς εύκολα να τη διαπιστώσει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπου φοιτητές με θέση στην κομματική ιεραρχία συμπεριφέρονται ως ινστρούχτορες, προωθώντας τα ιδιοτελή κομματικά τους συμφέροντα με την παρασιτική επέκταση της εξουσίας τους εις βάρος της πανεπιστημιακής κοινότητας. Με την καθοδήγηση των κομματικών ταγών τους είδαν στο πανεπιστήμιο ένα ιδανικό θύμα για την άσκηση των μικροκομματικών τους σκοπιμοτήτων. Πώς το κατάφεραν αυτό; Με μεθόδους διαπλοκής (θεσμοθετημένης ή μη) ή τραμπουκισμού ή και των δύο. Έλεγχος της διοίκησης των ιδρυμάτων, προώθηση των αρεστών, και όλα αυτά με το αντάλλαγμά τους. Το πανεπιστήμιο καταρρακώθηκε από χώρο επιμορφωτικής διδασκαλίας και ανάδειξης της αριστείας, σε κακέκτυπο του πολιτικού μας συστήματος συσσωρεύοντας όλες τις παθογένειες αυτού. Όποιος γνώρισε από κοντά το σάπιο αυτό σύστημα, θα προτίμησε, ορθολογικά πράττοντας, να αδιαφορήσει, δίχως να συμμετέχει σε συλλογικές διαδικασίες, παρά να προσπαθήσει να το αλλάξει.

Παρακάμπτοντας, ωστόσο, τα τετριμμένα ζητήματα του θεσμικού πλαισίου που προσπαθεί να αναμορφώσει ο νέος νόμος (4009/2011), καταργώντας το μοντέλο της συνδιοίκησης, θα ήθελα να σταθώ στα πρόσωπα που απαρτίζουν την διοίκηση των πανεπιστημίων. Αν υπάρχει μια λέξη για να χαρακτηρίσει πολλούς από τους πρυτάνεις και προέδρους τμημάτων, αυτή είναι: βολεμένοι. Αν χρησιμοποιούσα περισσότερες θα τους χαρακτήριζα, ανίκανους, διαπλεκόμενους, βάρος για τα πανεπιστήμια, χωρίς συναίσθηση της θέσης τους, κατώτερους των περιστάσεων, ποτισμένους από τη νοοτροπία της σημερινής μας παρακμής. Συμβιβασμένοι με όλα τα κακώς κείμενα του πανεπιστημίου, στην πλειονότητά τους αρνούνται να έρθουν σε σύγκρουση με κατεστημένα συμφέροντα όχι λόγω ιδεολογίας, αλλά επειδή είναι οι ίδιοι μέρος αυτών. Αρνήθηκαν στο παρελθόν την καθολική ψηφοφορία των φοιτητών και συντάχθηκαν με το status quo των παντοδύναμων κομματικών παρατάξεων (του συστήματος δηλαδή που τους εξέλεξε). Αρνούνται ως πραξικόπημα κατά του συνταγματικού χαρακτήρα του αυτοδιοίκητου, την αξιολόγηση από φορείς εκτός του πανεπιστημίου, που θα επιχειρήσουν να το επανασυνδέσουν με την κοινωνία, τις ανάγκες της οποίας εξυπηρετεί. Αρνούνται τη διαφάνεια και τη λογοδοσία για τους πόρους της κοινωνίας που διαχειρίζονται. Αρνήθηκαν και αρνούνται να συγκρουστούν με τη μάστιγα των καταλήψεων, που απαξίωσαν τα ιδρύματα σε ανυπολόγιστο βαθμό. Αν πραγματικά ακολουθούσαν την ιδεολογία που επικαλούνται, θα έπρεπε να είχαν παραιτηθεί από τη θέση τους εις ένδειξιν συνέπειας, ήθους και αντίδρασης σε μια νομοθετική εξουσία που "πραξικοπηματικά" ψήφισε το νέο νόμο. 

Οι περισσότεροί τους -το διευκρινίζω- είναι φορείς μιας ιδεολογίας που πρέπει να μείνει στο παρελθόν, αν θέλει το πανεπιστήμιο να γνωρίσει μέλλον. Οι φοιτητές που αντιδρούν στο κομματικό κατεστημένο των παρατάξεων και στις μεθοδεύσεις τους δεν έχουν τίποτα να ελπίζουν από αυτούς. Οι φοιτητές που καταγγέλλουν την συναλλαγή πρέπει να καταγγείλουν τους πρυτάνεις τους και τους προέδρους των τμημάτων τους. Οι φοιτητές που αξιώνουν ένα πανεπιστήμιο καινοτόμο, με συνεχή και ομαλή λειτουργία, ένα πανεπιστήμιο διαφανές, αξιοκρατικό, ένα πανεπιστήμιο αυτόνομο αλλά και ελεγχόμενο, της λογοδοσίας και όχι της αυθαιρεσίας, πρέπει να αναζητήσουν βήμα έκφρασης και να διεκδικήσουν ένα κενό που μένει ακηδεμόνευτο μπροστά τους.