Αξιοκρατία και Δημόσιο: Δύο έννοιες ακόμα ασύνδετες

Γράφει ο Θανάσης Παππάς

"Όταν στο Δημόσιο βάζεις τον κοπρίτη επειδή σε ψηφίζει η οικογένειά του και παίρνεις πολλούς σταυρούς, ε, τότε ο κοπρίτης θα μείνει κοπρίτης σε όλη του τη ζωή, δεν πρόκειται να βελτιωθεί."

 

Η παραστατική και τολμηρή σχετικά αυτή δήλωση δια στόματος του αντιπροέδρου της κυβέρνησης κ. Πάγκαλου ανέσυρε ξανά στην επιφάνεια ένα πανθομολογούμενο πρόβλημα του Δημοσίου: την αναξιοκρατία στον τρόπο πρόσληψης και διαχείρισης προσωπικού, ως αποτέλεσμα , αφενός μεν των  πελατειακών σχέσεων μεταξύ αρχόντων και αρχομένων, (κοινώς μεταξύ βουλευτών και ψηφοφόρων) και αφετέρου της αδιαφάνειας στις λειτουργίες του κρατικού μηχανισμού. Με άλλα λόγια, το Δημόσιο εξασφάλιζε  στο προσωπικό του έναν καλό και σταθερό μισθό και έτσι κάθε ένας που είχε οικείο ένα  υψηλά ιστάμενο πολιτικό πρόσωπο , ένα βύσμα όπως είθισται να λέγεται, εξασφάλιζε για τον ίδιο ή τους συγγενείς του μία «καλή» θέση στην κρατική μηχανή, ανεξαρτήτως του αν πληρούνταν τα απαραίτητα προσόντα για την κατάληψη της επίμαχης θέσης.

Πως όμως δημιουργήθηκε αυτό το φαινόμενο; Επιδιώκοντας να βρεθούν οι ρίζες του προβλήματος θα πρέπει να ανατρέξουμε πολλά χρόνια πίσω. Από τις απαρχές του ελληνικού κράτους... 

...η επίδραση των  πελατειακών σχέσεων στους δημόσιους οργανισμούς είναι ένα φαινόμενο που ισχύει μέχρι και σήμερα . Από τον τρόπο διανομής των λιρών των αγγλικών δανείων και την αναξιοκρατία της εποχής του Δηλιγιάννη και του Βενιζέλου μέχρι και πρόσφατες χρονικά περιόδους της διακυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ανδρέα Παπανδρέου, καθώς φυσικά και των απογόνων τους κατά την άσκηση του οιονεί «κληρονομικού» τους δικαιώματος. Κοινός παρανομαστής σε όλες αυτές τις περιόδους: η κακή οικονομική κατάσταση της Ελλάδος, η αδιαφάνεια καθώς και η ματαιοδοξία των πολιτικά κρατούντων που τους οδηγούσε στην εξαγορά ψηφοφόρων, για να διατηρηθούν στην εξουσία.

Δυστυχώς, οι συνέπειες της διαιωνιζόμενης αυτής κατάστασης, που γνώρισε αναμφισβήτητα μεγάλη άνθηση τα τελευταία είκοσι χρόνια, είναι πλέον εμφανείς όσο ποτέ. Φυσικά δεν είναι η κύρια αιτία για την οικονομική κρίση που βιώνει η ελληνική κοινωνία, πλην όμως αποτελεί συνάμα  αποτέλεσμά της και αίτιο περαιτέρω όξυνσής. Το κακό που προξενεί έχει διττή υπόσταση: Αφενός συσσωρεύεται ένα υπεράριθμο σύνολο εργαζομένων σε δημόσιες επιχειρήσεις, των οποίων η λειτουργία προϋποθέτει πολύ λιγότερες θέσεις εργασίας, (ενώ άλλες υπολειτουργούν έχοντας έλλειψη απαραίτητου προσωπικού), και αφετέρου στελεχώνονται σημαντικές για την αποδοτικότητα και την εύρυθμη λειτουργία του κράτους θέσεις με άτομα που δε διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα για το αντικείμενο που τους ανατέθηκε.  Ως επακόλουθο αυτών, ένα τμήμα του κρατικού μηχανισμού παραμένει βραδυκίνητο και αναξιόπιστο, τροφοδοτώντας την τεράστια γραφειοκρατία που εμποδίζει την αποδοτικότητα δημοσίου και ιδιωτικού φορέα.

Διαβάζοντας, λοιπόν, τις δηλώσεις του κ. Πάγκαλου πολλοί πιστεύουν (!?) και διακηρύσσουν ότι το φρεσκο-κυβερνών κόμμα και γενικότερα ο πολιτικός κόσμος της χώρας έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο πολιτικής ωριμότητας, ώστε η αξιοκρατία και  η διαφάνεια θα αποτελούν πλέον μια de facto κατάσταση στο δημόσιο τομέα. Αλίμονο! Η πραγματικότητα έρχεται για μια ακόμη φορά να καταρρίψει τις χιμαιρικές προσδοκίες.  Ο πληθωρικός από κάθε άποψη αντιπρόεδρος της κυβέρνησης με τις μνημειώδεις γενικά δηλώσεις του μάλλον ασκεί ένα είδος «αυτοκριτικής», αφού εκτός από το γεγονός ότι η κόρη του έχει περάσει ανεξήγητα από όλες σχεδόν τις δημόσιες υπηρεσίες (μετακλητή υπάλληλος στο  βουλευτικό του γραφείο, έπειτα διορίστηκε στο  Πανεπιστήμιο Αθηνών και τέλος στροφή στην τέχνη ως λυρική τραγουδίστρια στη  δημοτική χορωδία του Δήμου Αθηναίων),  ΣΗΜΕΡΑ τα έξοδα μισθοδοσίας μόνο του υπουργικού του γραφείου (ανεξήγητο ακόμη ποιος ο ρόλος της θέσης του) φτάνουν τα 850.000? !! Μακάρι όμως η αδιαφάνεια και το όργιο ρουσφετιών να περιορίζονταν μόνο στον κύκλο του κ. Πάγκαλου. Με μόλις ένα έτος διακυβέρνησης χιλιάδες υποθέσεις διορισμών με αναξιοκρατικά κριτήρια έχουν έρθει στην επιφάνεια με πιο κραυγαλέες τις τοποθετήσεις  ορισμένων γενικών  γραμματέων  σε κάποια  υπουργεία και πιο πρόσφατες αυτές που αποκαλύφθηκαν στον ΟΔΙΕ.

Παρασάγγας, λοιπόν, απέχει από την πραγματικότητα η πίστη ότι κάτι έχει πραγματικά αλλάξει στο ελληνικό κράτος, όσο και αν η κυβέρνηση διατρανώνει ότι με τις αλλαγές που έχει πραγματοποιήσει επιφέρει ριζικές αλλαγές. Τα παραπάνω παραδείγματα το επιβεβαιώνουν. Και πώς άλλωστε να γίνει μία ριζική αλλαγή, όταν τα νομοσχέδια που γίνονται νόμοι του κράτους  συζητιούνται και ψηφίζονται με τη διαδικασία του κατεπείγοντος και περιέχουν ρυθμίσεις με οριζόντιες περικοπές μισθών και επιδομάτων  και μετατάξεις προσωπικού από ΔΕΚΟ όπως η ΕΘΕΛ η οποία έχει μάλιστα και έλλειψη προσωπικού. Έτσι, συντελούνται, λοιπόν πασιφανείς αδικίες σε βάρος κάποιων εργαζομένων, οι οποίοι έχουν αναλάβει με αξιοκρατικά κριτήρια τη δουλειά τους, είναι ειδικευμένοι και προσφέρουν αποδοτικές υπηρεσίες το δημόσιο.

Εν έτει 2011, παρόλο που θα περίμενε κανείς να συμβαίνει το αντίθετο δεδομένου της σημερινής κατάστασης και των αντικειμενικών συνθηκών που μας οδήγησαν σε αυτή, η αντίληψη της ατομικής επιτυχίας  που δε θα στηρίζεται σε αξιοκρατικά κριτήρια  αλλά στις «υψηλές» γνωριμίες του καθενός αναπαράγεται ολοένα και περισσότερο και ενσωματώνεται στον τρόπο σκέψης ολοένα και μεγαλύτερου αριθμού νέων. Και αναπόφευκτα η τακτική αυτή δεν περιορίζεται στις προσλήψεις στο δημόσιο τομέα αλλά επεκτείνεται σε όλο το φάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, από τις σημειώσεις που δίνονται έναντι ανταλλάγματος ψήφου από φοιτητικές παρατάξεις μέχρι την ταχεία εξυπηρέτηση σε ένα νοσοκομείο, υποκαθιστώντας έτσι τις διοικητικές λειτουργίες. Το εξαγριωτικό είναι μάλιστα ότι  η υποκατάσταση αυτή γίνεται από πρόσωπα και σχηματισμούς που ενστερνίζονται την πολιτική ιδεολογία των ανώτερων πολιτικών δυνάμεων που οδήγησαν τον κρατικό μηχανισμό σε αδυναμία λειτουργίας.

Σημερινή κατάσταση: Δύσκολη. Σωτηρία: μάλλον ανύπαρκτη. Μέλλον: δυσοίωνο. Πάντα ακούω γενικές και αόριστες διατυπώσεις  ότι εφόσον πολλά από τα προβλήματα που μας ταλανίζουν σήμερα (μέσα σε αυτά και το φαινόμενο των πελατειακών σχέσεων) είναι ζήτημα Παιδείας, που πράγματι είναι, είναι αναγκαία η  αλλαγή στην Παιδεία και η δημιουργία μίας «καλής» Παιδείας. Θυμάμαι τον εαυτό μου πολύ μικρό να ακούω για αυτήν την αλλαγή. Και βάζω στοίχημα ότι έχει ειπωθεί πολύ πριν από τότε. Πολλές αλλαγές έχον γίνει μέχρι σήμερα στην Παιδεία. Τα αποτελέσματα ... από ανύπαρκτα έως χείριστα.. Αν πραγματικά θέλουμε να αλλάξουμε κάτι νομίζω, ότι αυτό δεν πρέπει να είναι στα λόγια αλλά μια αλλαγή στις πράξεις του καθενός μας. Η  Καλή Κοινωνία, η Καλή Παιδεία δεν είναι άπιαστα όνειρα χαμένα στον πλατωνικό κόσμο των ιδεών.  Για την πραγμάτωση τους απαιτείται -αν μη τι  άλλο- μία πραγματικά ριζοσπαστική αλλαγή στο τί σκεφτόμαστε αλλά κυρίως στο τί πράττουμε.